Άρθρο από τον Σίμο Ανδρονίδη* – Τοπική Αυτοδιοίκηση και κορωνοϊός
Δροσιά: πως αλλιώς να ξεπλύνεις την τόση σκόνη του κόσμου» (Ματσούο Μπασό, Χαϊκού).1
Άρθρο από τον Σίμο Ανδρονίδη* – Τοπική Αυτοδιοίκηση και κορωνοϊός
Η δημοσιογράφος Εύα Καραμανώλη με άρθρο της που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ‘Η Καθημερινή,’1 αναφέρεται στα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας έτσι όπως εξειδικεύονται σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με σημείο αναφοράς την δράση Δήμων ανά την χώρα και ιδίως του Δήμου Αθηναίων.
Το άρθρο της δημοσιογράφου εστιάζει στην προνοιακή δομή των δήμων ‘Βοήθεια στο Σπίτι,’ που, εν προκειμένω, μετεξελίσσεται προς την κατεύθυνση της μορφής ‘Bοήθεια στο Σπίτι Plus‘ μορφή που τείνει να προσλάβει δύο επίπεδα.
Αφενός μεν, το πρόγραμμα με αυτό τον τρόπο, συγκεκριμενοποιείται, συμπεριλαμβάνοντας υποκείμενα (σε ένα εν γένει ανορθολογικό πλαίσιο που συμπεριλαμβάνει τα υποκείμενα εν μέσω κρίσης, αναφέρεται ο Alain Badiou), που πάσχουν από κάποιο υποκείμενο νόσημα είτε είναι κάποιας ηλικίας, και, αφετέρου δε διευρύνεται για να συμπεριλάβει όλους όσοι ανήκουν στις λεγόμενες ‘ευάλωτες’ ομάδες ή κατηγορίες, προβαίνοντας σε μία κατηγοριοποίηση κοινωνικού τύπου και προφίλ.2 Το πρόγραμμα των δήμων, το ‘Βοήθεια στο Σπίτι,’ επικαιροποιείται δραστικά.
Υπό αυτό το πρίσμα, το όλο πρόγραμμα απευθύνεται σε άτομα που δεν εργάζονται ή διαθέτουν χαμηλό εισόδημα, προσδιορίζοντας παράλληλα, την δυνατότητα άμεσης μεταφοράς διατροφικών προϊόντων και φαρμάκων στην κατοικία των
1Ποιητικώ τω τρόπω, και με αφηγηματική ‘οικονομία,’ ο Ιάπωνας ποιητής Ματσούο Μπασό, διαμέσου της τεχνοτροπίας των Χαϊκού, δύναται να αποδώσει την παρούσα κατάσταση της πανδημικής κρίσης, που, εάν την νοηματοδοτήσουμε ως «σκόνη», θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε την «δροσιά» που μεταφορικά, συνδράμει στο να ξεπλυθεί η «τόση σκόνη του κόσμου». Η «δροσιά» σχετίζεται με τα διάφορα κοινωνικά-εθελοντικά εγχειρήματα που συγκροτούνται ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης και των κοινωνικών της προεκτάσεων, θεσμικών δράσεων, και της δραστηριοποίησης της ιατρικής κοινότητας που εκδιπλώνεται με διττό περιεχόμενο: πρακτικά υγειονομικά (ιατρικοποίηση ατομο-κεντρικά και κοινωνιο-κεντρικά) που εστιάζει στην έμπρακτη αντιμετώπιση περιστατικών κορωνοϊού σε νοσοκομειακές κλίνες και σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), και, συνάμα, ερευνητικά, ως προς το πλαίσιο εύρεσης θεραπείας και πιο εξειδικευμένα, παραγωγής εμβολίου για την αντιμετώπιση του ιού. Για μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση της πανδημικής κρίσης με τους όρους της βιο-πολιτικής και της βιο-ηθικής, βλέπε σχετικά, Σχισμένος Αλέξανδρος, ‘Ο λοιμός και ο Οιδίπους: βιοηθική και βιοπολιτική,’ Κινηματική Ιστοσελίδα ‘Αυτολεξεί,’ 05/04/2020, https://www.aftoleksi.gr/2020/04/05/o–loimos–o–oidipoys–vioithiki–viopolitiki/?fbclid=IwAR3Q9h1jlTlrJp0Cfm–hzrxH6JSOqeFpf7mkGRVS2QjdAC35WmhunJHOjn4.
ενδιαφερομένων, σημασιοδοτώντας παράλληλα την δυνατότητα διαμόρφωση μίας νέας δημόσιας ‘ποιότητας,’ εκπεφρασμένης στο χώρο της πόλης.
Όχι όμως με τους όρους της ‘διανομής κατ’ οίκον’ που δύναται να παραπέμψει στο σχήμα (σύνθετο στη βάση του) ‘ταχυφαγείου-διανομής’ αλλά, αντιθέτως, στο σχήμα μίας θεσμικά οργανωμένης πολιτικής που εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημικής κρίσης, στο εγκάρσιο σημείο όπου αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά της, κατά την Λίνα Παπαδοπούλου, «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης».1 Το πρόγραμμα ‘Βοήθεια στο Σπίτι’ καθίσταται μία βασική δίοδος μέσω της οποίας λαμβάνει χώρα η άσκησης κοινωνικής πολιτικής με επίκεντρο τους δήμους ανά την χώρα.
Είναι ενδεικτικό θεωρούμε το ό,τι, ως προς την δυνατότητα αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης του κορωνοϊού που, όντας ιός ‘εν εξελίξει’ θέτει εντατικά το κοινωνικο-πολιτικό διακύβευμα της πρόσληψης της λειτουργίας των δημόσιων συστημάτων υγείας και της συνακόλουθης πρόσβασης σε αυτά, με τους όρους ενός ‘θεσμοθετημένου δημόσιου πόρου ή αγαθού,’2 ανακύπτει το ζήτημα της εγγύτητας τέτοιων εγχειρημάτων με ανάλογες πρωτοβουλίες και εγχειρήματα που συγκροτούνται, όπως είναι οι δράσεις που έχουν αναλάβει ‘Ultras‘ ποδοσφαιρικών συλλόγων,3 μεμονωμένα άτομα και κινήματα βάσης, με διακύβευμα την αλληλεγγύη και την έκφραση μίας έμπρακτης εν-συναίσθησης προς όλους όσοι την χρειάζονται. Σε αυτή την κινητοποίηση, με άξονα την δράση των δήμων και των περιφερειών, θα εντάξουμε και την πραγματοποίηση αιμοδοσίας σε συνεργασία και με διάφορους άλλους φορείς και με ζητούμενο την οριζόντια κάλυψη των αναγκών σε αίμα νοσοκομείων της χώρας και ειδικότερα εκείνων των νοσοκομείων που λειτουργούν ως ‘νοσοκομεία αναφοράς’ για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού.
Τώρα, το συγκεκριμένο αυτοδιοικητικό υπόδειγμα δύναται να συναρθρώσει τον προνοιακό του χαρακτήρα με το ιδιαίτερο όσο και ‘φορτισμένο’ υπόδειγμα της εκ νέου ‘κοινωνικοποίησης’ δήμων και περιφερειών της χώρας, με την όλη διαδικασία να επι-τελείται ακόμη και ελλείψει ανθρώπινου δυναμικού. Αυτή η έλλειψη του ανθρώπινου παράγοντα, ήδη επιχειρείται να αντιμετωπιστεί μέσω προσλήψεων στον δήμο Αθηναίων.4 Ταυτόχρονα, έχει ανακοινωθεί από το υπουργείο Εσωτερικών η εκταμίευση ποσού 5 εκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της περιφέρειας και των δήμων της Αττικής ώστε να προβούν σε περαιτέρω ενέργειες.5
Εάν η κεντρική κυβέρνηση αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην λήψη και επικαιροποίηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών, τότε η Τοπική Αυτοδιοίκηση συστηματοποιεί το περίγραμμα, πεδίο το οποίο δεν καθίσταται μονοσήμαντο.
Έτσι, έχουμε να κάνουμε με την δημιουργία ενός τριγωνικού πλέγματος ή αλλιώς σχήματος το οποίο και ενσωματώνει την Τοπική Αυτοδιοίκηση, το πλήθος που συμμετέχει στην όλη διαδικασία του ‘Βοήθεια στο Σπίτι’ δεχόμενο την προσφορά (και εξατομικευμένα), όσο και την έννοια της ‘προσφοράς’ που άπτεται ενός μοντέλου κυβερνολογικής το οποίο και δύναται να ‘συμβολοποιήσει’ κατευθύνσεις και πολιτικά προτάγματα, αναπλαισιώνοντας το ρητορικό όσο και πολιτικό σχήμα του ‘Μένουμε Σπίτι’ με το σημαίνον ‘Μένουμε’ και περαιτέρω, ‘Εμπιστευόμαστε τον Δήμο’ μας.
Το εγχείρημα λαμβάνει χώρα εντός μίας διοικητικής-γεωγραφικής επικράτειας η οποία και αναπαρίσταται ως καθαυτό ‘χώρος δράσης’ και κίνησης, προσιδιάζοντας προς τον άξονα μετονομασίας του προγράμματος ‘Βοήθεια στο Σπίτι’ που θεσπίσθηκε από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στα 1998,6 σε ‘Βοήθεια ενός εκάστου’ που είναι ‘ευάλωτος.’ Σε συνθήκες ‘εκτάκτου ανάγκης’ και άσκησης μίας στρατηγικής πολιτικής διαχείρισης, η λεγόμενη «επαναρρύθμιση» (recalibration), του «συστήματος κοινωνικών παροχών επιδιώκει να λειτουργήσει ως ανταπόκριση στις μεταβαλλόμενες ανάγκες (και ειδικότερα, ως ανταπόκριση στους «νέους κοινωνικούς κινδύνους»), τονίζει χαρακτηριστικά η Μαρία Πετμεζίδου, έχοντας ως θεωρητική αφετηρία την έννοια της «νέας πολιτικής» για το κράτος πρόνοιας που εισήγαγε ο Pierson.
Και ενέχει ενδιαφέρον το ως άνω εγχείρημα κοινωνικής ουσιαστικά, και χωρικής πολιτικής από πλευράς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης7 στο βαθμό που πλέον εμπλέκονται σε αυτό και δήμοι της περιφέρειας, με το πρόγραμμα ‘Βοήθεια στο Σπίτι’ να προσλαμβάνει ένα νέο, προσαρμοσμένο στις νέες χωρικές και κοινωνιο-υγειονομικές συνθήκες, περιεχόμενο, πέραν ίσως θυματοποιητικών κατευθύνσεων.
Επιχειρώντας μία μετα-χρονολογημένη ανάλυση, θα προσθέσουμε πως, εάν η πανδημία του κορωνοϊού (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) λάμβανε χωρά την περυσινή χρονιά, χρονιά διεξαγωγής δημοτικών-περιφερειακών εκλογών στην Ελλάδα, τότε αυτές θα αναβάλλονταν. Αυτοδιοικητικές όπως το πρόγραμμα ‘Βοήθεια στο Σπίτι,’ το ‘Κοινωνικό Παντοπωλείο’ ως δομή που εκκινώντας από εθελοντική βάση την περίοδο της οικονομικής κρίσης μετεξελίχθηκε σε τμήμα των παρεχόμενων αυτοδιοικητικών υπηρεσιών, εκφράζουν ένα πλέγμα των ενεργειών που αναπτύσσονται αυτή την περίοδο, με διαστάσεις κοινωνικής δυναμικής και μίας ιδιότυπης κουλτούρας συμμετοχής.
Παραπομπές
Βλέπε σχετικά, Καραμανώλη Εύα, ‘Βοήθεια σε ηλικιωμένους ασθενείς,’ Εφημερίδα ‘Η Καθημερινή,’ 01/04/2020, https://www.kathimerini.gr/1071724/article/epikairothta/ellada/voh8eia–se–hlikiwmenoys–as8eneis. Σε αυτή την περίπτωση, ως και ο τίτλος του άρθρου δεικνύει, σε μία μετα-νεωτερική περίοδο όπου η έννοια της ‘βοήθειας’ και σε ένα δεύτερο επίπεδο της ‘αλληλοβοήθειας’ αποκτά άμεσο και απτό περιεχόμενο, η στρατηγική που ακολουθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να κινείται με στόχο την δυνατότητα ενίσχυσης και αναβάθμισης των δομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, θέτοντας στο επίκεντρο και το μείζον ζήτημα της ενίσχυσης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) ως συστατικού τμήματος του ‘Εθνικού Συστήματος Υγείας’ (ΕΣΥ) εν καιρώ κρίσης. Όπως επίσης, και την ενίσχυση νοσοκομειακών μονάδων αστικών κέντρων, ιδίως στην περιφέρεια, που όπως φαίνεται, πλήττεται από την εξάπλωση του κορωνοϊού (Δυτική Μακεδονία).
2 «Έμπρακτη αρωγή σε πάνω από 20.000 συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη –ιδιαιτέρως μετά τους περιορισμούς που επιβάλλει η πανδημία του κορωνοϊού– προσφέρει ο Δήμος Αθηναίων μέσω του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι plus». Το πρόγραμμα, το οποίο εφαρμόζεται πιλοτικά εδώ και μία εβδομάδα, αποτελεί επί της ουσίας μια προέκταση του «Βοήθεια στο Σπίτι» με την προσθήκη της παροχής κατ’ οίκον τροφίμων και φαρμάκων σε αυτούς που τα χρειάζονται. Το «Βοήθεια στο Σπίτι plus» απευθύνεται σε κατοίκους του Δήμου Αθηναίων, ηλικιωμένους, με υποκείμενα νοσήματα, που είτε δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από τους οικείους τους, είτε είναι μόνοι τους και δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, είτε ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες». Βλέπε σχετικά, Καραμανώλη Εύα, ‘Βοήθεια σε ηλικιωμένους ασθενείς…ό.π.
3 Βλέπε σχετικά, την ενδιαφέρουσα συζήτηση που οργάνωσε την Πέμπτη 2 Απριλίου ο ‘Κύκλος Ιδεών’ του πρώην υπουργού και προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελου Βενιζέλου, με τίτλο ‘Πανδημία, Θεμελιώδη Δικαιώματα και Δημοκρατία’ στον οποίο και συμμετείχε η Λίνα Παπαδοπούλου, θίγοντας το ζήτημα των διευρυμένων όρων αντιμετώπισης της πανδημικής κατάστασης που αρθρώνεται κεντρικά και αυτοδιοικητικά. Η συζήτηση είναι διαθέσιμη στο you tube: https://www.youtube.com/watch?v=gn0qfCa-2II&feature=youtu.be&t=145.
4 Ήδη η συζήτηση για την μεταρρύθμιση των συστημάτων και των υπηρεσιών υγείας προς τον άξονα της αξιακής τους ανα-θεμελίωσης με διαστάσεις ‘προσφερόμενου αγαθού’ και όχι ‘αγοράς’ και ‘αγοραίας πρόσληψης’ (βλέπε και τις δηλώσεις του Γάλλου προέδρου Μακρόν) έχει εκκινήσει, κομίζοντας στη δημόσια σφαίρα την αίσθηση ενός «νέου θεσμισμού» (new institutionalism) για να δανειστούμε την έκφραση της Μαρίας Πετμεζίδου, κοινωνικής χροιάς. Σημαντικό στην όλη συζήτηση είναι να συμπεριληφθεί σε αυτή η παρουσία και η αναβάθμιση των ‘Μονάδων Εντατικής Θεραπείας’ (ΜΕΘ/βλέπε Γερμανία) ως συστατικού και επιδραστικού φορέα παροχή ιατρικής φροντίδας και περίθαλψης, και μάλιστα, ‘υψηλού επιπέδου,’ καθιστώντας τες όχι απλά μονάδα ‘ύστατης καταφυγής’ όταν οι άλλες εναλλακτικές έχουν παρέλθει, αλλά παροχής συστηματοποιημένης και ‘εντατικής’ φροντίδας, ‘επικοινωνίας’ με τα προηγούμενα στάδια θεραπείας του ασθενή, ανάγκη που αποκτά επιτακτική σημασία την περίοδο του κορωνοϊού. Βλέπε σχετικά, Esping–Andersen Gosta, ‘Οι τρεις κόσμοι του καπιταλισμού της ευημερίας,’ Επιστημονική Επιμέλεια-Πρόλογος: Πετμεζίδου Μαρία, ‘Από τη «χρυσή εποχή» στην εποχή της κρίσης,’ Μετάφραση: Γολέμη Άσπα, Εκδόσεις Τόπος, Αθήνα, 2014, σελ. 17.
5 Στην κατεύθυνση των εγχειρημάτων κοινωνικής αλληλεγγύης με επίδικο την ενίσχυση των δομών υγείας με απαραίτητο υγειονομικό υλικό, θα εντάξουμε και την ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία της μοδίστρας από τα Γρεβενά, Ελόνα Αγκόλι, η οποία και προχώρησε στο ράψιμο 600 μασκών για το νοσοκομείο των Γρεβενών, δίχως μάλιστα να ζητήσει κάποια χρηματική ανταμοιβή. Θα προσθέσουμε πως η εργασία προσέλαβε τις συνδηλώσεις ‘χώρου’ (αποδέκτης: νοσοκομείο Γρεβενών) και ‘χρόνου’ (γρήγορη παράδοση), με το παραγόμενο προϊόν να λειτουργεί ως ‘γέφυρα’ που επανασυνδέει την μοδίστρα με την κοινότητα, υπό το πρίσμα της αλληλεγγύης και του εθελοντισμού. Επρόκειτο για μία «εθελοντική δράση σε επίπεδο γειτονιάς», για να παραφράσουμε ελαφρά τον Αλέξανδρο Αφουξενίδη, εκεί όπου το προϊόν, παύοντας να διαθέτει εμπορευματικό χαρακτήρα (Μαρξική προσέγγιση) προσλαμβάνει χαρακτήρα ‘συνδρομής στο όλο έργο.’ Βλέπε σχετικά, Aφουξενίδης Αλέξανδρος, ‘Η Κοινωνία Πολιτών στην εποχή της κρίσης,’ στο: Γεωργαράκης Ν.Γ-Δεμερτζής Νίκος, (επιμ.), ‘Το Πολιτικό Πορτραίτο της Ελλάδας. Κρίση και η αποδόμηση του πολιτικού,’ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών/Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2015, σελ. 320. Με την ίδια μάλιστα, επικοινώνησε και η πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
6 «Επίσης, θα διανέμονται σε περίπου 16.000 δικαιούχους τα πακέτα τροφίμων του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας Αστέγων. Για την κάλυψη αυτών των αναγκών ήδη «τρέχει» στο ΑΣΕΠ διαγωνισμός του Δήμου Αθηναίων για 400 προσλήψεις, ενώ αναμένεται να προκηρυχθούν επιπλέον 40 θέσεις». Βλέπε σχετικά, Καραμανώλη Εύα, ‘Βοήθεια σε ηλικιωμένους ασθενείς…ό.π.
7Βλέπε σχετικά, Καραμανώλη Εύα, ‘Βοήθεια σε ηλικιωμένους ασθενείς…ό.π.
8 Της τομής που συνιστά κατά η θεμελίωση του προγράμματος ‘Βοήθεια στο Σπίτι,’ ως κοινωνικής δράσης, είχε προηγηθεί η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση του ‘Καποδίστρια’ για την οποία οι Μαντώ Λαμπροπούλου και Γιώργος Οικονόμου σχολιάζουν σχετικά. «Με το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» ανασχεδιάστηκε ο διοικητικός χάρτης, καθώς οι πολυάριθμοι, αδύναμοι και κατακερματισμένοι ΟΤΑ Α’ βαθμού συγχωνεύθηκαν υποχρεωτικά, με στόχο τη διοικητική ενδυνάμωση τους, συγκροτώντας 900 δήμους και 133 κοινότητες. Οι δήμαρχοι ενισχύθηκαν πολιτικά, αποκτώντας μεγαλύτερη χωρική ευθύνη, ο ρόλος των οργάνων διοίκησης αναβαθμίστηκε, προωθήθηκαν μορφές διαδημοτικής συνεργασίας, καταργήθηκαν οι επαρχίες και συστάθηκαν τοπικά συμβούλια». Βλέπε σχετικά, Λαμπροπούλου Μαντώ & Οικονόμου Γιώργος, ‘Η Δημόσια Διοίκηση υπό το πρίσμα της μετεξέλιξης του ΠΑΣΟΚ: Πολιτικές και Προγράμματα (1974-2018),’ στο: Ασημακόπουλος Βασίλης & Τάσσης Χρύσανθος, (επιμ.), ‘ΠΑΣΟΚ 1974-2018. Πολιτική οργάνωση, Ιδεολογικές μετατοπίσεις, Κυβερνητικές πολιτικές,’ Πρόλογος: Σπουρδαλάκης Μιχάλης, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2018, σελ. 542
9 Παρακολουθώντας τις δράσεις που αναπτύσσει ο δήμος Αλεξάνδρειας Ημαθίας, θα αναφερθεί ό,τι αποκτά ιδιαίτερη σημαντικότητα η διαμόρφωσης μίας ‘ομάδας εργασίας ή ενός ‘παρατηρητηρίου εργασίας’ που θα μελετά τις συνέπειες της κρίσης και της υπαγωγής της παραγωγικής σφαίρας σε συνθήκες τεχνητού ‘σοκ,’ στην αγροτική οικονομία της περιοχής, στη λειτουργία των επιχειρήσεων, καθώς και στο περιεχόμενο των εργασιακών σχέσεων, προτείνοντας εναλλακτικές λύσεις.
*Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
