Οι όροι ‘οικοπάρκο’ ή ‘οικολογικό πάρκο’ και ‘βιοπάρκο’ ή ‘βιολογικό πάρκο’ δεν είναι σαφώς καθορισμένοι ούτε στην Ελλάδα αλλά ούτε και στον υπόλοιπο κόσμο και συνήθως συγχέονται μεταξύ τους. Συχνά οι δύο αυτοί ορισμοί συνδέονται και με τους όρους ‘οικοτουρισμός’, ‘οικοανάπτυξη’ και ‘βιωματική εκπαίδευση’ ενώ συνήθως τα οικοπάρκα – βιοπάρκα εντάσονται στην κατηγορία των προστατευμένων περιοχών, φυσικών ή ημιφυσικών που περιέχουν αντιπροσωπευτικούς, σπάνιους ή κινδυνεύοντες βιότοπους, είδη ή/και τοπία, που διαχειρίζονται ενεργά για τη διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών και την παροχή ευκαιριών υπαίθριας αναψυχής και τουρισμού που σχετίζονται με τη φύση.
ΟΙΚΟΠΑΡΚΑ
Συνήθως με τον όρο ‘οικοπάρκο’ ορίζεται ένα μεγάλο ενιαίο δασικό τοπίο με υψηλή φυσική αξία, για το οποίο υπάρχει επιθυμία διατήρησής του. Τα οικοπάρκα θα πρέπει να εμπλουτίζονται με φυτικά και ζωικά είδη της περιοχής ενώ επιθυμητή είναι και η επανένταξη ειδών που παλιότερα υπήρχαν στην περιοχή (Δ3). Συνήθως τα οικοπάρκα συνδέονται με τον οικοτουρισμό αλλά και γενικότερα με την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.
Συχνή είναι επίσης η παραγωγή ξυλείας, πολτού και βιοαερίου από τα οικολογικά πάρκα αλλά πάντα τονίζεται ότι η ποιότητα και η ποσότητα της παραγωγής αυτής καθορίζεται από τις ιδιαιτερότητες του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και φυσικά τονίζεται ότι στα οικοπάρκα η οικολογική αξία έχει προτεραιότητα έναντι της οικονομικής (Δ1). Επιπλέον σε πολλές χώρες γίνεται προσπάθεια δημιουργίας οικοπάρκων στα πλαίσια της αποκατάστασης των χωματερών (Δ4, Δ5). Κατά αυτή την έννοια τα οικοπάρκα παίρνουν θεματικό χαρακτήρα ενισχύοντας και προωθώντας και πρακτικές όπως η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η επαναχρησιμοποίηση των υλικών.
Συμπερασματικά, ένα οικοπάρκο μπορεί να είναι (Δ6) :
- Μία περιοχή που προσφέρει στον επισκέπτη την εμπειρία του φυσικού περιβάλλοντος και των ειδών (φυτικών και ζωικών) που ζουν εκεί.
- Ένας τοπικός προορισμός που παρέχει εκπαίδευση, δυνατότητες εξερεύνησης και αναψυχή στο τοπικό περιβάλλον.
- Ένα ευχάριστο-διασκεδαστικό μέρος για παρακολούθηση των ζωικών και φυτικών ενδιαιτημάτων και γνώση του κόσμου που περιβάλλει τον άνθρωπο.
- Μία περιοχή στην οποία εφαρμόζονται οι φιλικές τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας και γενικότερα τεχνικές προστασίας του περιβάλλοντος.
- Ένα σημείο αναφοράς για περιπατητές και ποδηλάτες.
ΒΙΟΠΑΡΚΑ
Ο όρος ‘βιοπάρκο’ αναφέρεται συνήθων σε τεχνητό τοπίο που σκοπό έχει τη διατήρηση φυτικών και ζωικών ειδών και τη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος για τη διαβίωση αυτών των ειδών. Ήδη από το 1988 ο M.H. Robinson αναφέρει σε έρευνά του ότι η λογική και η ιστορία των βιολογικών επιστημών διαχώρισαν τον κόσμο των φυτών από τον κόσμο των ζώων, τοποθετώντας τα μεν στους βοτανικούς κήπους και τα δε στους ζωολογικούς. Αυτός ο διαχωρισμός, συνεχίζει ο M.H. Robinson, μπορεί να τερματιστεί με τη θέσπιση βιολογικών πάρκων ή βιοπάρκων. Τα βιοπάρκα συνδέονται περισσότερο με εκπαιδευτικούς σκοπούς παρά με τον τουρισμό όπως τα οικολογικά πάρκα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΚΩΝ
Στη συνέχεια θα αναφερθούν δύο παραδείγματα οικολογικού και βιολογικού πάρκου προκειμένου να διευκρινιστούν οι ρόλοι και οι λειτουργίες τους.
Το οικοπάρκο Böda στη Σουηδία (Δ1)
Το οικοπάρκο Böda της Σουηδίας, ανήκει στην εταιρία Sveaskog που είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης δασών στη Σουηδία. Σύμφωνα με την ιδιοκτήτρια εταιρία, ένα οικοπάρκο πρέπει να έχει έκταση πάνω από 1000 εκτάρια με το λιγότερο από το 50% της έκτασης του παραγωγικού δάσους να αξιοποιείται για φυσική διατήρηση.
Το οικοπάρκο διαιρείται σε διάφορα τμήματα που διαχωρίζονται μεταξύ τους από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους. Έτσι στα βόρεια του οικοπάρκου υπάρχει ένα λιβάδι κάτω από τα εναπομείναντα πεύκα της περιοχής. Πρόκειται για μία περιοχή με ασβεστώδη εδάφη που παλιότερα αποτελούσε βοσκότοπο. Σήμερα στην περιοχή αυτή υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία ειδών, όπως σπάνια αγρωστώδη και πολλές διαφορετικές ορχιδέες. Η ιδιοκτήτρια εταιρία εργάζεται προκειμένου να επανεγκατασταθεί το πευκοδάσος στην περιοχή.
Ανατολικά και δυτικά των ακτών της περιοχής Böda υπάρχουν αμμώδεις παραλίες με πεύκα. Το άγονο και φτωχό περιβάλλον της περιοχής αυτής έχει οδηγήσει σε μικρή ποικιλία φυτικών ειδών. Η βλάστηση, εκτός από τα πεύκα, αποτελείται κυρίως από βρύα και λειχήνες, ενώ οι νεκροί κορμοί των δέντρων τονίζουν περισσότερο τη ‘σκληρή’ όψη του τοπίου.
Επιπλέον σε ένα άλλο τμήμα του οικοπάρκου διατηρείται από το 1860 περίπου δάσος Κόκκινου Κέδρου που εγκαταστάθηκε στην περιοχή από τον J.E. Bohman, τον πρώτο διευθυντή του ‘σχολείου του δάσους’ που είχε δημιουργηθεί το 1850 για προωθήσει τη σωστή υλοτομία και να προστατεύσει το δάσος.
Επιπλέον το οικοπάρκο Böda είναι μία από τις πιο δημοφιλείς ψυχαγωγικές περιοχές της Σουηδίας. Γύρω από το οικοπάρκο υπάρχει ποδηλατόδρομος έκτασης περίπου 40χλμ που διέρχεται από διάφορα σημεία ενδιαφέροντος και ένα εκτεταμένο δίκτυο περιπατητικών μονοπατιών και καταφύγιων.
Τέλος σε ορισμένα σημεία του οικοπάρκου και ορισμένες εποχές του έτους επιτρέπεται το κυνήγι και το ψάρεμα. Στο οικοπάρκο υπάρχουν χώροι με αρχαία ευρήματα αλλά και διάφορες εγκαταστάσεις όπως χώρος στάθμευση για τροχόσπιτα, εστιατόρια, καφετέριες.
Το βιοπάρκο στο Nagasaki (Nagasaki biopark, Zoo & Botanical harden) (Δ7)
Το βιοπάρκο Nagasaki βρίσκεται στην περιοχή Saikai, κοντά στις πόλεις Nagasaki, Sasebo και Ohmura. Πρόκειται για μία σύνθεση τεχνητών τοπίων που έχουν διαμορφωθεί προκειμένου να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για τη εγκατάσταση και τη διαβίωση των φυτικών και ζωικών ειδών. Στόχος του βιοπάρκου είναι να προωθεί την επαφή των ανθρώπων με τον υπόλοιπο έμβιο κόσμο, να ενημερώνει το κοινό σχετικά με τις συμβιωτικές σχέσεις των ανθρώπων και των ζώων και να υπενθυμίζει το ρόλο του ‘κύκλου της ζωής’ για τον οποίο αναφέρεται ότι σε ένα οικοσύστημα όλοι οι οργανισμοί έχουν το ρόλο τους. Στο βιοπάρκο υπάρχουν πολλά είδη φυτών, θηλαστικών, πουλιών, ερπετών, ψαριών και εντόμων. Όλο το πάρκο έχει έκταση 300 στρεμμάτων και μπορεί να αποτελέσει μία κυκλική διαδρομή.
Η διαδρομή ξεκινάει από τη λίμνη ‘Totora’ όπου υπάρχει η μαϊμού του γένους ateles, ένα είδος λέλεκα, πάπιες, χήνες, κύκνοι, παπαγάλοι
Μετά τη λίμνη ακολουθεί ο Θόλος των Λουλουδιών ‘Flower Dome’. Πρόκειται για μία ζώνη με τροπικά λουλούδια και πεταλούδες. Σε αυτή τη ζώνη υπάρχουν επίσης σαύρες, παπαγάλοι, χελώνες. Ακολουθεί ό μικρότερος Θόλος του Αμαζονίου ‘Amazone Dome’ που φιλοξενεί ζώα, φυτά και τροπικά ψάρια.
Στο κέντρο σχεδόν του πάρκου υπάρχει ένα σύμπλεγμα λιμνών όπου σε διαφορετικές λίμνες φιλοξενούνται Ιπποπόταμοι και Φλαμίνγκο, ενώ στην ευρύτερη περιοχή κυριαρχούν οι Λαιμούριοι. Σχεδόν στη μέση της κυκλικής διαδρομής έχει δημιουργηθεί ένα βραχώδες τοπίο ιδανικό για κάκτους.
Σε όλη την έκταση του βιοπάρκου, υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία με ιδιαίτερη βλάστηση (στο χάρτη σημειώνονται με ένα λουλούδι) και συγκεκριμένα σημεία όπου ο επισκέπτης μπορεί να ταΐσει τα ζώα.
ΟΙΚΟΠΑΡΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Οι οικοτουριστικές δραστηριότητες έχουν αρχίσει να διαδίδονται ήδη από τη δεκαετία του 1980, ενώ μεγαλύτερη και πιο ραγδαία διάδοση αναμένεται να υπάρξει στο μέλλον. Ήδη πολλές χώρες όπως το Μπαγκλαντές (Shamsuddoha and Nasir) προσπαθούν να δημιουργήσουν οικοπάρκα για την ενίσχυση της οικονομίας τους.
Από το 1987 ο Raddiff επιχείρησε να συνδυάσει την οικονομική ανάπτυξη με την οικολογική σταθερότητα και η μελέτη του αποτέλεσε τη βάση των ερευνών του οιοτουρισμού (Shamsuddoha and Nasir). Αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα της παγκόσμιας τάσης, τα Ηνωμένα Έθνη ανακηρύξαν το έτος 2002 ως Παγκόσμιο έτος οικοτουρισμού, αναγνωρίζοντας την οικονομική και κοινωνική του αξία. Σύμφωνα με την παγκόσμια κοινότητα οικοτουρισμού, ο οικοτουρισμός αποτελεί αξιόπιστη μορφή τουρισμού σε φυσικές περιοχές που διατηρούν το φυσικό τους περιβάλλον και διατηρούν τις τοπικές κοινωνίες συμβάλλοντας με τον φυσικό τους πλούτο στη βελτίωση του ντόπιου πληθυσμού.
ΟΙΚΟΠΑΡΚΑ – ΒΙΟΠΑΡΚΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Το 1988 ο Robinson σε σχετική του μελέτη διατύπωσε τον προβληματισμό του σχετικά με το αν σε μία εποχή έντονης αστικοποίησης με τον άνθρωπο ολοένα να απομακρύνεται από τη φύση είναι δυνατόν όσοι διδάσκονται τις βιολογικές επιστήμες να μπορούν να τις αντιληφθούν στην ουσία τους και καταλήγει στην αναγκαιότητα της δημιουργίας βιοπάρκων για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αντίστοιχη πρέπει να είναι και η συμβολή των οικοπάρκων στην εκπαιδευτική διαδικασία, αφού ένα οικοπάρκο θα πρέπει να παρέχει στα τοπικά σχολεία, πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τις οικολογικές και βιολογικές αρχές σε ένα περιβάλλον που παρέχει βιωματική εμπειρία (Δ3).
Βασικός στόχος τέτοιων προσπαθειών θα πρέπει να είναι η δημιουργία διαφορετικών μαθησιακών αντικειμένων ανάλογα με την ηλικία των επισκεπτών και την εποχή του έτους. Επιπλέον οι φυσικές οικοδομές ενός τέτοιου πάρκου θα πρέπει να διαμορφώνονται έτσι ώστε κάθε τμήμα να μπορεί να δεχτεί τουλάχιστον 20-25 άτομα (Δ3).
ΤΑ ΟΙΚΟΠΑΡΚΑ- ΒΙΟΠΑΡΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΡΗΣΕΙΣ
Η Ελλάδα στην πλειονότητά της έχει αρκετές περιοχές που προσφέρονται για δημιουργία οικοπάρκων και βιοπάρκων εξ’ αιτίας του φυσικού τους πλούτου, της θέσης τους και της πολιτισμικής και ιστορική τους σημασίας. Επιπλέον υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού αφού γενικότερα ο τουρισμός είναι σημαντικό κομμάτι της οικονομίας της χώρας. Για τους λόγους αυτούς πολλές περιοχές έχουν προταθεί για να μετατραπούν σε οικολογικά- πολιτιστικά πάρκα. Κάποια παραδείγματα είναι η πρόταση για τη δημιουργία του Οικολογικού πάρκου Μαίναλου, του Αρχαιολογικού- γεωλογικού- οικολογικού πάρκου στα αρχαία λατομεία της Πάρου και του Οικολογικού- ενεργειακού-εκπαιδευτικού πάρκου στο χώρο της χωματερής στο Πεδίο Βολής στην Κόρινθο.
Ωστόσο πολλές είναι και οι αντιδράσεις για την κατασκευή τέτοιων πάρκων αφού διάφοροι οργανισμοί και κινήσεις πολιτών καταγγέλλουν ότι στο βομό του κέρδους θυσιάζονται δασικές εκτάσεις ή γεωργικές εκτάσεις υψηλής παραγωγικότητας, οι οποίες αποχαρακτηρίζονται για να χαρακτηριστούν στη συνέχεια κατάλληλες για οικολογικά πάρκα. Σε αυτή την ασαφή κατάσταση των περιοχών που είναι κατάλληλες για τη δημιουργία οικολογικών ή βιολογικών πάρκων συμβάλει και η έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου σχετικά με τον ορισμό των οικολογικών και βιολογικών πάρκων, τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια επιλογής της τοποθεσίας τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Robinson, M.H., 1988. The Once and Future Zoo. American Association of Zoological Parks and Aquariums Regional Conference Proceedings, 315-22. Wheeling, W.Virginia.
Shamsuddoha Μ. and Nasir Τ. “Change of livelihood due to establishment of Sitakunda Eco Park”. http://www.scribd.com/doc/19761898/
Δ1: www.ekopark.se
Δ2: www.aegean.gr/geography/greek/files/sinedria/kasioumis.pdf
Δ3: http://www.shawsheen.org/
Δ4: http://en.wikipedia.org/wiki/EcoPark
Δ5: www.ci.nii.ac.jp/naid/
Δ6: www.myrickecopark.com
Δ7: www.biopark.co.jp
Κείμενο:
Έφη Νυδριώτη, Γεωπόνος Γ.Π.Α.-Αρχιτέκτων Τοπίου M.Sc. – efinyd@gmail.com – 6973813896
GREENCONCEPT – Σχεδιασμός & κατασκευή εξωτερικών χώρων & χώρων πρασίνου
πηγή : www.gardenguide.gr/ecoparks-and-bioparks/
