«Πειραιάς σε κρίσιμη μετάβαση-από το παγκόσμιο στο τοπικό»

«Πειραιάς σε κρίσιμη μετάβαση-από το παγκόσμιο στο τοπικό», ήταν το θέμα της επιστημονικής ημερίδας του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ. ΕΜΠ,

που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 23 Μαρτίου στον Πειραιά, στο Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου .

Ήταν η τέταρτη σε σειρά, από έναν κύκλο πέντε εκδηλώσεων με θέμα τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, την Αθήνα και τον Πειραιά.

Την Ημερίδα -η οποία μεταδόθηκε και διαδικτυακά- άνοιξε ο Δημήτρης Μέλισσας, Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας.

Στο πάνελ των ομιλητών βρέθηκαν ο Νίκος Μπελαβίλας, Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, ο Κώστας Χλωμούδης, Καθηγητής ΠΑΠΕΙ, ο Βασίλης Κανακάκης, Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ναυπηγικής Βιομηχανίας και η Σοφία Τσάδαρη, Δρ Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος.

Σημαντικές παρεμβάσεις έγιναν από τον Δήμαρχο Πειραιά Γιάννη Μώραλη, την Αντιπεριφερειάρχη Πειραιά Σταυρούλα Αντωνάκου και τον τ. Αντιπεριφερειάρχη Πειραιά Γιώργο Γαβρίλη.

Η συζήτηση επιχείρησε να καλύψει τα ζητήματα τα οποία προκύπτουν από τις αναπτυσσόμενες δυναμικές στο λιμάνι του Πειραιά, έναν λιμενικό κόμβο διεθνούς εμβέλειας και τις σχέσεις του με την παραλιμένια οικονομία. Στις ομιλίες και στον διάλογο τέθηκαν τα κρίσιμα θέματα της λιμενικής λειτουργίας των αστικών αναπλάσεων, οι τάσεις της κτηματαγοράς στον Πειραιά αλλά και οι χωρικές πολώσεις ως συνεπακόλουθα των πιέσεων από αυτήν.

Σήμερα ο Πειραιάς εξελίσσεται στην τέταρτη μεγαλύτερη θαλάσσια πύλη της Ευρώπης. Ταυτόχρονα βρίσκεται σε μία εξέχουσα αλλά και ιδιόμορφη γεωπολιτική θέση.

Κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των λιμανιών μέσω των οποίων μεταφέρονται κινεζικά προϊόντα, με μερίδιο που αντιστοιχεί στο 45% του συνόλου του όγκου των μεταφορών προς την ήπειρό μας.

Οι ποιότητες και ταχύτητες των τριών «διαφορετικών» λιμένων εντός του ευρύτερου λιμένα Πειραιά, δηλαδή της ακτοπλοΐας/κρουαζιέρας, των εμπορευματικών μεταφορών και της ναυπηγοεπισκευής, αντανακλούν και σε διαφορετικές διαστάσεις, προοπτικές αλλά και προβλήματα στις αντίστοιχες περιοχές, στον κεντρικό Πειραιά, στο Κερατσίνι-Δραπετσώνα και στο Πέραμα.

Η μετάβαση από την παλιά βιομηχανική πόλη στη σημερινή «επιχειρηματική πόλη» και πιθανόν στο μέλλον στην «παγκόσμια πόλη» ετέθη στη συζήτηση ως ορατό σενάριο.

Η πειραϊκή μητροπολιτική περιοχή με έναν πληθυσμό μισού εκατομμυρίου κατοίκων, μετά από μία στασιμότητα δεκαετιών λόγω των επάλληλων κρίσεων, εμφανίζει μία ασύμμετρη εξέλιξη σε διαφορετικούς ρυθμούς και κλίμακες.

Είναι οι ανερχόμενες διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές και τα σε εξέλιξη γιγαντιαία έργα υποδομής τα οποία αφορούν αποκλειστικά την ενδολιμενική ζώνη και τον ΟΛΠ/Cosco, τα έργα αστικών αναπλάσεων και αστικών μεταφορών τα περισσότερα των οποίων χωροθετούνται στον κεντρικό εκ των πέντε δήμων του συγκροτήματος, και μία αλυσίδα μεγάλων ιδιωτικών έργων της κτηματαγοράς που συγκεντρώνονται επίσης εντός του κέντρου και του πρώην βιομηχανικού brownfield της λιμενικής περιοχής.

Συζητήθηκαν τα εκτελούμενα σημαντικά έργα, όπως ο κόμβος αστικών μεταφορών, τα Λιπάσματα, ο Άγιος Διονύσης, το Μικρολίμανο, ο Πύργος και άλλα με ιδιαίτερο βάρος σε αυτά που εκκρεμούν, όπως το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, η Πειραϊκή, το Δικαστικό Μέγαρο και αρκετά έργα της ΟΧΕ Πειραιά.

Σε αυτή την πορεία εμφανίζονται τάσεις υπέρβασης των αρχικών πολεοδομικών και ρυθμιστικών σχεδιασμών.

Παρότι το ΡΣΑ Αθήνας-Αττικής 2014 είχε σε μεγάλο βαθμό προβλέψει και προετοιμάσει το έδαφος για τις μελλοντικές αυτές αλλαγές και η ΟΧΕ έτεινε σε μία ισορροπία ανάμεσα στο περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή και την επιχειρηματικότητα, διακρίνεται πλέον μία μη ελεγχόμενη πόλωση.

Τούτο συμβαίνει λόγω της έντασης και του μεγέθους της ανάπτυξης του λιμανιού, λόγω της ασσυμετρίας ανάμεσα στην κινεζική μονοπωλιακή χρήση του και  στις παραδοσιακές παραλιμένιες χρήσεις, αλλά και εξ αιτίας της επιλεκτικής στρατηγικής της κτηματαγοράς και της έλλειψης συνοδών έργων στις περιβάλλουσες περιοχές.

Στον Πειραιά, όπως και σε άλλες μητροπολιτικές περιοχές, εμφανίζεται ένα τυπικό φαινόμενο gentrification. Εξαπλώνεται και συντελείται είτε με πιέσεις προς την παραδοσιακή βιομηχανική και βιοτεχνική δραστηριότητα ως αποτέλεσμα των αστικών αναπλάσεων, είτε λόγω της οικονομικής επεκτατικότητας του ΟΛΠ/Cosco προς τον χώρο κυρίως των ναυπηγείων.

Το τελικό αποτέλεσμα κινδυνεύει να είναι μία νέου τύπου κρίση για μεγάλες περιοχές της πόλης, μία αστική κρίση αποκλεισμένων και υποβαθμισμένων συνοικιών σε άμεση γειτονία με υπεραναπτυγμένους θύλακες ευημερίας.